Četvrtog avgusta 1995. godine, oružane snage Republike Hrvatske, uz odobrenje i podršku NATO-a, u sadejstvu sa snagama Hrvatskog veća odbrane i Armije BiH, izvšile su agresiju na severnu Dalmaciju, Liku, Kordun i Baniju, odnosno na Srpsku autonomnu oblast Krajina, u sastavu tadašnje Republike Srpske Krajine. Izvršili su agresiju uprkos činjenicama da je ta oblast bila pod zaštitom UN-a, pod nazivom sektori „Jug“ i „Sever“ i da su predstavnici Republike Srpske Krajine, samo dan pre toga, u Ženevi i Beogradu prihvatili predlog Međunarodne zajednice o mirnom rešenju sukoba. Nakon nekoliko dana neravnopravne borbe, jer je protiv krajiških Srba (oko 230 hiljada žitelja sa oko 30 hiljada vojnika) angažovano oko 200 hiljada vojnika, slomljen je otpor Srpske vojske Krajine, nakon čega narod zapadne Krajine (njih više od 220 hiljada) kreće u povlačenje na istok, u pravcu Republike Srpske i Srbije.
Od 2014. godine Srbija i Republika Srpska zajednički obeležavaju godišnjice stradanja srpskog naroda u Drugom svetskom ratu i hrvatskoj vojnoj operaciji „Oluja“. Ovaj dan se u Srbiji obeležava kao Dan sećanja na stradale i prognane Srbe u oružanoj akciji „Oluja“, dok se u Hrvatskoj proslavlja kao veliki praznik, kome neretko prisustvuju predstavnici međunarodne zajednice i diplomatskog kora čime faktički učestvuju u proslavi godišnjice etničkog čišćenja.
Trenutno se na listi poginulih i nestalih Srba u „Oluji“ vodi 1852 lica (podaci Dokumentaciono-informacionog centra „Veritas“) i to 1200 civila (65%), 641 vojnik (35%) i 11 milicionera, od kojih je najveći broj poginulih i nestalih sa područja Severne Dalmacije (595), Banije (547), Like (454) i Korduna (163). Materijalna šteta nastala tokom „Oluje“ je nesaglediva: 13 hiljada uništenih objekata, 25 hiljada kuća, 352 trgovine, 410 radnji, 78 crkava, 96 muzeja, 181 groblje, 920 spomenika, više od 50 domova zdravlja i svi industrijski pogoni.
O posledicama „Oluje“ govore i demografski podaci prema kojima je u Hrvatskoj, po popisu iz 1991. godine, živelo 581.663 Srba (12,2% ukupnog stanovništva), dok je popis iz 2011. godine pokazao da svega 186.633 (4,36%) Srba živi tamo. Ovo nam zapravo govori da je nakon građanskog rata i masovnog egzodusa srpskog naroda, broj Srba u Hrvatskoj pao za dve trećine, a oni koji i dalje žive u Hrvatskoj, žive u područjima koja nisu bila zahvaćena operacijom „Oluja“. Prema Srbima koji su preostali u Hrvatskoj se i danas često postupa kao prema bićima nižeg reda – uskraćuje im se pravo na jezik, kulturu, ekonomski napredak i ono što nas sve najviše pogađa – pravo na dostojanstven život.
Danas gotovo niko u Evropi i svetu ne govori o genocidu nad srpskim narodom na tlu nacističke tvorevine NDH u Drugom svetskom ratu, a stravična priča o koncentracionom logoru Jasenovac obavijena je velom ćutanja. Nikada nikoga nismo terali da prizna genocid, već samo da iskaže pijetet prema srpskim žrtvama i da ne slavi nad grobovima naših sunarodnika. Srbija, isto tako, nikada neće pozivati na nove sukobe, jer želi da se razvija u saradnji sa svima u regionu, ali dužna je da pamti i da ne ćuti. „Oluja“ je jedan od najvećih zločina etničkog čišćenja u svetu posle Drugog svetskog rata, za koji niko iz hrvatskog vojnog i političkog vrha nije odgovarao pred Haškim tribunalom. U haškoj optužnici protiv hrvatskih generala – Gotovine, Čermaka i Markača, ova akcija je okarakterisana kao „udruženi zločinački poduhvat sa ciljem trajnog i prisilnog proterivanja najvećeg dela Srba sa prostora bivše Republike Srpske Krajine“. Sva trojica su oslobođena.
Iako Hrvatska, danas, poseduje zadovoljavajući manjinski okvir, u praksi postoje mnogobrojne opstrukcije u ostvarivanju ustavom i zakonima garantovanih prava. Slučajevi govora mržnje, istorijskog revizionizma, diskriminacije srpskog naroda, te fizičko nasilje i oštećenje imovine posebno u povratničkim sredinama, u praksi kontinuirano doprinose ugroženosti prava na slobodno izjašnjavanje o nacionalnoj pripadnosti, kao jednom od osnovnih manjinskih načela. I dalje postoje brojna otvorena pitanja: neostvarena stečena prava, ekonomska (ne)održivost, diskriminacija pri zapošljavanju, pod-zastupljenost Srba u telima državne uprave, pravosuđu, policiji, konstantne opstrukcije primene prava na službenu upotrebu jezika i pisma i niz drugih.
Mir je najvažniji za srpski narod i zato Srbija čini sve da ne odgovara na brojne i česte provokativne poruke iz regiona. I Srbija i Republika Srpska imaju vitalni interes da budu deo međunarodne zajednice i nikada više ne smeju da budu izolovane. Zato će se odlučno boriti protiv ćutanja o srpskim žrtvama i nikada više neće dozvoliti pogrom nad svojim narodom.
Ivana Isidorović
Otpravnik poslova u Ambasadi Republike Srbije u Kanberi
