Uoči 11. novembra kada se obeležava godišnjica okončanja Prvog svetskog rata centralna svečanost u Australiji održava se u Australijskom vojnom muzeju (AustralianWarMemorial) u Kanberi.
U muzejskoj zbirci u velelepnoj građevini u centru australijske prestonice nalazi se i jedan broj predmeta vezanih za srpsku vojsku, poklon vlade u Beogradu upućen 1922. godine na zahtev tek osnovane institucije. Muzej čuva dokumentaciju o molbi vladi Srbije da pošalje predmete iz rata vezane za srpsku vojsku i o ovom poklonu. U prepisci koja se vodila tokom 1921-1922. je i dopis od 26. avgusta 1922. sa potpisom Vinstona Čerčila u kome se najavljuje pošiljka iz Beograda, upućena posredstvom tamošnjeg Britanskog poslanstva najpre u London, a odatle preko predstavništva Australijskog Komonvelta u Australiju.
“U vezi Vašeg pisma broj 152 od 9. maja 1921. čast mi je preneti Vam prevod poruke Srpskog ministarstva rata i mornarice u kome su nabrojani ratni materijali koje je Ministarstvo odlučilo da pokloni Australijskom ratnom muzeju (AustralianWarMuseum).
Predmeti zapakovani u četiri sanduka i zapečaćeni, isporučeni su najpre Britanskom poslanstvu u Beogradu i biće upućeni Ministarstvu inostranih dela, koje će ih predati predstavništvu Australijskog Komonvelta kako bi bili otpremljeni u Australiju.“
Pismo od 26. avgusta 1922. sa potpisom Vinstona Čerčila u kome je najavljen poklon Vlade Srbije Australijskom ratnom muzeju (AustralianWarMuseum) u osnivanju (AWM7/4/20)
Među ovim predmetima pored odeće srpskog vojnika – košulje, opasača, čizama, ogrtača, su i vojnički pribor za jelo i primerci naoružanja koje je koristila srpska vojska tokom rata.
Više od 20 predmeta od preko 40 poslatih iz Beograda 1922. godine nalazi se još uvek u zbirci muzeja. Grupa istraživača koja radi na pripremama komemoracije, u organizaciji Ambasade Srbije u Kanberi, zakazane za15. septembar 2018. zatražila je od muzeja da za tu priliku stavi na raspolaganje ove predmete kako bi u okviru izložbe bili predstavljeni javnosti.
Ova svečanost kojom će srpska zajednica 2018. godine obeležiti stogodišnjicu završetka Prvog svetskog rata usredsređena je na veze između Srbije i Australije i odavanje pošte onim Australijancima koji su pomagali srpskoj vojsci i narodu tokom Velikog rata. Australijski volonteri, među njima lekari i medicinske sestre sa raznim misijama služili su u Srbiji ili pomagalisrpskoj vojsci na Solunskom frontu,gde se takođe našlo i preko 300 pripadnika australijskog saniteta (AustralianArmyNursingService). Malo je poznata i činjenica da je više od sto pripadnika australijske vojske primilo najviša srpska odlikovanja za hrabrost i izuzetne zasluge koje je srpska komanda dodeljivala savezničkim vojnicima.
Na komemoraciji u vojnom muzeju (AWM) u Kanberi 15. septembra 2018. naći će se veliki broj potomaka ovih volontera i odlikovanih Australijanaca. U pripremama za ovu svečanost prikupljaju se i podaci o srpskim doseljenicima koji su pristupili redovima australijske vojske tokom Prvog svetskog rata, kao i o grupi od oko 80 volontera srpskog i slovenskog porekla koji su 1917. godine upućeni iz Australije na Solunski front gde su se priključili srpskoj vojsci. Tokom protekle dve godine u istraživanjima na dva kontinenta – koristeći materijale Arhiva Srbije i Arhiva Jugoslavije u Beogradu, zatim Vojnog Muzeja i Vojnog Arhiva Srbije kao i materijale koji se čuvaju u Nacionalnom arhivu Australije (NationalAustralianArchive), Australijskom vojnom muzeju (AustralianWarMemorial) prikupljeno je niz značajnih podatka i materijala koji osvetljavaju veze između Srbije i Australije u Prvom svetskom ratu, a koji će biti predstavljeni na ovoj svečanosti iduće godine.
Mirjana Đukić
